سفیداب چیست؟ خوب است یا بد؟
سفیداب یا روشور چیست؟
سفیداب یا روشور یک ماده پاک‌کننده و لایه‌بردار طبیعی است که در گذشته برای شست‌وشوی بدن و صورت در حمام‌های سنتی ایران استفاده می‌شد. این ماده به دلیل خاصیت پاک‌کنندگی ملایم و جذب چربی‌های اضافه پوست، جایگاه ویژه‌ای در بهداشت سنتی داشته است.
سفیداب از خاک رس (کائولین) و چربی حیوانی (به طور سنتی، پیه گوسفند) ساخته می‌شود. ذرات نرم و کروی خاک رس، سلول‌های مرده پوست را به آرامی حذف می‌کنند. این کار باعث شفاف شدن پوست می شود.
مزایای سفیداب
شاید مهم‌ترین دلیل شفافیت پوست نسل‌های گذشته، استفاده منظم از سفیداب بوده باشد. سفیداب همزمان چند کار را برای پوست انجام می‌دهد:
- لایه‌برداری فیزیکی ملایم: سفیداب از گل رس (کائولین) و چربی حیوانی (به طور سنتی، پیه گوسفند) ساخته می‌شود. ذرات نرم و کروی خاک رس، سلول‌های مرده پوست را به آرامی حذف می‌کنند. این کار باعث شفاف شدن پوست می شود. این تقریبا معادل همان کاری است که امروزه محصولات گران‌قیمت لایه‌بردار (Exfoliators) انجام می‌دهند.
- پاکسازی عمیق منافذ: خاصیت جذب‌کنندگی خاک رس به پاک شدن چربی‌ها و آلودگی‌ها از منافذ پوست کمک می‌کند و مانع از ایجاد جوش‌های سرسیاه می‌شود.
- حفظ چربی مفید پوست: چربی موجود در ساختار سفیداب، برخلاف صابون‌های قوی، اجازه نمی‌دهد که پوست بیش از حد خشک شود و لایه چربی محافظ طبیعی آن (Lipid Barrier) به طور کامل از بین برود.
بنابراین، مادربزرگ‌های ما به طور منظم و هفتگی، با استفاده از سفیداب در حمام، پوست خود را به شکلی مؤثر و در عین حال ملایم، پاکسازی و لایه‌برداری می‌کردند.
معایب سفیداب
با وجود تمام مزایایی که برای سفیداب ذکر شد، استفاده از آن خالی از اشکال نیست و معایب و خطرات بالقوه‌ای نیز دارد که حتماً باید در نظر گرفته شوند.
مهم‌ترین معایب و خطرات استفاده از سفیداب عبارتند از:
۱. خطر آلودگی با سرب و فلزات سنگین
این مهم‌ترین و جدی‌ترین خطر استفاده از سفیداب‌های سنتی و فاقد استاندارد است. در گذشته و حتی امروز در برخی تولیدی‌های غیرمجاز، برای سفیدتر شدن رنگ این محصول، به آن ترکیبات سرب (مثل کربنات بازی سرب) اضافه می‌کنند. سرب یک فلز سنگین بسیار سمی است که به راحتی از طریق پوست جذب شده و می‌تواند در درازمدت باعث مشکلات جدی در بدن شود، از جمله:
- آسیب به سیستم عصبی: به ویژه در کودکان و زنان باردار.
- مشکلات کلیوی و کبدی.
- اختلال در سیستم خونی و کم‌خونی.
- مشکلات گوارشی.
به همین دلیل، خرید و استفاده از سفیداب از منابع نامعتبر و ناشناس، ریسک بزرگی محسوب می‌شود و به هیچ وجه توصیه نمی‌گردد.
۲. لایه‌برداری بیش از حد و آسیب به سد دفاعی پوست
سفیداب یک لایه‌بردار فیزیکی است. اگر فردی پوست حساس، خشک یا مستعد قرمزی (روزاسه) داشته باشد، یا اگر بیش از حد و با فشار زیاد از آن استفاده کند، ممکن است دچار مشکلات زیر شود:
- خراش‌های میکروسکوپی: استفاده خشن از سفیداب می‌تواند روی سطح پوست خراش‌های ریزی ایجاد کند که سد دفاعی پوست (Skin Barrier) را تضعیف می‌کند.
- خشکی و التهاب: لایه‌برداری بیش از حد، چربی‌های مفید و طبیعی پوست را از بین برده و منجر به خشکی، قرمزی و افزایش حساسیت پوست می‌شود.
- تحریک آکنه: در پوست‌های ملتهب و دارای جوش فعال، کشیدن کیسه و سفیداب می‌تواند باعث تحریک بیشتر، پخش شدن باکتری‌ها و بدتر شدن آکنه‌ها شود.
۳. ماهیت غیر استریل و بهداشتی
سفیداب‌های سنتی که به صورت فله‌ای و باز فروخته می‌شوند، در معرض انواع آلودگی‌های محیطی و میکروبی قرار دارند. استفاده از یک محصول آلوده روی پوست، به خصوص پوستی که در حین لایه‌برداری کمی زخمی شده، می‌تواند منجر به عفونت‌های پوستی شود.
هرگز از سفیداب‌های نامعتبر، فله‌ای و بدون بسته‌بندی بهداشتی و مجوز سازمان غذا و دارو استفاده نکنید. خطر آلودگی با سرب جدی است.
- اگر پوست حساس، خشک، دارای اگزما یا جوش‌های فعال هستید، از سفیداب استفاده نکنید. لایه‌برداری فیزیکی برای شما مناسب نیست.
- در صورت استفاده، این کار را به حداکثر هفته‌ای یک بار محدود کرده و با ملایمت کامل و بدون فشار انجام دهید.
امروزه جایگزین‌های مدرن و ایمن‌تری مانند اسکراب‌های استاندارد با دانه‌های گرد و یکنواخت یا لایه‌بردارهای شیمیایی ملایم (مانند AHA و BHA) با فرمولاسیون کنترل‌شده وجود دارند که همان کار لایه‌برداری را با ریسک کمتر و به شیوه‌ای علمی‌تر انجام می‌دهند.
