اکتیوشناسی

سلولهای بنیادی در محصولات مراقبت از پوست: واقعیت یا تبلیغات؟

سلولهای بنیادی واقعیت یا تبلیغات

تاریخچه سلولهای بنیادی

عبارت سلول بنیادی اولین بار در سال 1860 برای توصیف تئوری تکامل داروین در متون علمی وارد شد. در سال 2010 برای اولین بار از سلولهای بنیادی جنین برای درمان بیماری با جراحت نخاعی استفاده شد. بعد از آن بود که اخبار تحقیقات سلولهای بنیادی مورد توجه رسانه ها قرار گرفت. شرکت های آرایشی بهداشتی نیز برای اینکه از غافله رقابت با یکدیگر جا نمانند، عبارت سلولهای بنیادی را برای جلب توجه مخاطبان و مشتریان شان مورد استفاده قرار دادند.

تعریف سلول بنیادی

سلولهای بنیادی سلولهای غیرتخصصی هستند که قابلیت تخصصی شدن دارند. به عبارت دیگر قابلیت این را دارند که تکامل یافته و به سلولهای تخصصی تبدیل شوند. سلولهای تخصصی  سلولهایی هستند که نقش و فعالیت ویژه ای دارند. مثلا سلولهای گلبول قرمز تخصصی هستند. نقش و فعالیتشان انتقال اکسیژن به سلولها است. اما قابلیت تقسیم و تکثیر ندارند. 

سلولهای بنیادی  سه تفاوت مهم با دیگر سلولها دارند:

  • قابلیت تکثیر و تولید سلولهای مشابه خودشان را دارند. اصطلاحا قابلیت self-renew شدن
  • خودشان نقش و فعالیت ویژه‌ای در بدن ندارند. به عبارت دیگر غیرتخصصی هستند
  • قابلیت تغییر شکل، تکامل و تبدیل شدن به سلولهای تخصصی را دارند. اصطلاحا قابلیت differentiation یا تمایز دارند.

علت اینکه دانشمندان و پزشکان به سلولهای بنیادی علاقه دارند این است که ممکن است روزی از سلولهای بنیادی بتوان برای  ساخت سلولها و بافت های آسیب دیده و درمان بسیاری از بیماری‌هایی که در حال حاضر هیچ گونه روش درمانی برای آن‌ها وجود ندارد استفاده شود.

انواع سلولهای بنیادی

انسانی

چیزی که به عنوان سلول بنیادی در محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده می شود سلولهای بنیادی انسانی نیست!

سلول های بنیادی بدن انسان از لحاظ منبع به دو دسته تقسیم می شوند:

  • جنینی: قادرند تمام سلول‌ها و بافت‌های یک فرد کامل را بسازند.
  • بالغ: توانایی نوسازی و تمایز به سلول های تخصصی را دارند.

طبقه بندی بر مبنای پتانسیل تمایز:

  • بسیار پرتوان
  • پرتوان
  • چندتوان
  • کم توان
  • تک توان

سلولهای بنیادی پوست جزء سلول های چند توان محسوب می شوند. چند توان به آن دسته از سلولهای بنیادی گفته می شود که قادرند فقط به برخی از سلول‌های بدن تمایز یابند نه همه آن‌ها. مثلا وقتی پوست آسیب می بیند یا زخم می شود، سلولهای بنیادی بالغ موجود در بافت پوست تمایز یافته و به سلولهای تخصصی پوست مثل کراتینوسیت ها تبدیل می شود و پوست را ترمیم می کند. 

گیاهی

چیزی که به عنوان سلول بنیادی در محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده می شود در واقع سلولهای بنیادی گیاهی است. سلولهای بنیادی گیاهی فاکتور رشد تولید نمی کنند! آنطور که سلولهای بنیادی انسانی در ترمیم بافت های مختلف می توانند ایفای نقش کنند نیز ایفای نقش نمی کنند. بلکه می توان آنها را عصاره های گیاهی حاوی آنتی اکسیدان در نظر گرفت که می توانند در کنار سایر اکتیوها مثل پپتیدها اثرات خفیفی روی پوست داشته باشند.

عصاره سلولهای بنیادی گیاهی حاوی ترکیبات آنتی اکسیدان مثل فلاونوئیدها، تری ترپنها و پلی فنل ها است. 

از گیاهانی که از سلول های بنیادی آنها امروزه در صنعت مورد استفاده قرار می گیرند، می توان به گیاه سیب اشاره کرد که از عصاره سلول های بنیادی این گیاه به عنوان ماده موثره جوان کننده پوست استفاده می کنند. 

فاکتورهای رشد

فاکتور رشد به ملکولهایی گفته می شود که ترشح می شوند تا بر رشد سلولها اثر بگذارند. این تاثیر می تواند مثبت یا منفی باشد. فاکتورهای رشد می توانند با اتصال به رسپتورهای روی سطح سلولها و با انتقال پیام به اجزاء داخل سلول بیان ژن را تغییر دهند.

برخی از فاکتورهای رشد، پپتیدهای کوچکی به نام سایتوکین هستند.

فاکتور رشد اپیتلیال آوندی و فاکتور رشد اپیدرمال نمونه هایی از فاکتورهای رشد پروتئینی هستند.

برخی فاکتوهای رشد فقط روی سلولهای خونساز مشتق از مغز استخوان اثر می گذارند.

برخی فاکتورهای رشد مثل هورمونهای استروئیدی به خاطر چربی دوست بودن شان، از غشای پلاسمایی سلول عبور کرده و به رسپتورهای پروتئینی داخل سلول  یا رسپتورهای هسته سلول می چسبند و سپس پیام را منتقل می کند.

استروژنها، اندروژن ها و پروژستوژن ها نیز فاکتور رشد محسوب می شوند که توسط غدد ترشح می شوند. البته همه هورمونها فاکتور رشد نیستند. فقط هورمونهایی که روی رشد یا تمایز سلولها اثر می گذارند فاکتور رشد محسوب می شوند.

مولکولهای کوچک مثل نیتریک اکسید و گونه های فعال اکسیژن هم می توانند نقش فاکتور رشد را داشته باشند. رفرنس: پابمد

author-avatar

درباره احسان حسنانی

مدرس و پژوهشگر مراقبت از پوست، کارشناس ارشد گرایش بیوتکنولوژی، با بیش از 20 سال فعالیت در حوزه مراقبت از پوست و مو، آرایشی بهداشتی و کازمتیک

بازگشت به لیست

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.