پسوریازیس چیست؟
پسوریازیس یک بیماری پوستی مزمن و خودایمنی است که حدود ۲.۵ تا ۳.۵ درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولاً با ایجاد پچ های قرمز، پوسته‌پوسته و دردناک روی پوست همراه است.
پسوریازیس پوست سر
در برخی موارد، پسوریازیس فقط روی پوست سر ظاهر می‌شود، اما این اتفاق چندان شایع نیست.
به طور کلی، پسوریازیس پوست سر می‌تواند به تنهایی یا همراه با درگیری سایر نواحی بدن مانند آرنج، زانو، کمر و سایر نقاط ظاهر شود. اگر پسوریازیس فقط روی پوست سر دیده شود، تشخیص آن ممکن است کمی چالش‌برانگیزتر باشد، زیرا علائم آن می‌تواند شبیه به سایر مشکلات پوستی مانند شوره سر (درماتیت سبورئیک) باشد. بنابراین، مراجعه به پزشک یا متخصص پوست برای تشخیص دقیق ضروری است.
علائم پسوریازیس پوست سر
علائم پسوریازیس پوست سر می‌تواند بسته به رنگ پوست افراد متفاوت به نظر برسد.
پوست‌های روشن تا متوسط: در افرادی با پوست روشن تا متوسط، پسوریازیس پوست سر معمولاً به صورت لکه‌های برجسته، قرمز یا صورتی (رنگ ماهی قزل‌آلا) با پوسته‌های سفید ظاهر می‌شود.
پوست‌های تیره: در افرادی با پوست تیره‌تر، لکه‌های پسوریازیس ممکن است بنفش به نظر برسند و پوسته‌ها نیز می‌توانند خاکستری باشند.
این تفاوت‌ها به دلیل تفاوت در رنگدانه‌های پوست و نحوه بازتاب نور از سطح پوست ایجاد می‌شوند. با این حال، علائم اصلی مانند خارش، پوسته‌ریزی و خشکی پوست در همه رنگ‌های پوست مشترک است. تشخیص دقیق این بیماری معمولاً توسط پزشک یا متخصص پوست انجام می‌شود.
لکه‌های قرمز یا بنفش: این لکه‌ها ممکن است برجسته باشند و بسته به رنگ پوست فرد، قرمز، صورتی یا بنفش به نظر برسند.
پوسته‌های سفید یا خاکستری: این پوسته‌ها شبیه شوره‌های بزرگ هستند و ممکن است روی لکه‌های قرمز یا بنفش دیده شوند.
خشکی پوست سر: پوست سر ممکن است بسیار خشک و پوسته‌پوسته شود.
خارش: خارش شدید یکی از علائم شایع پسوریازیس پوست سر است که می‌تواند آزاردهنده باشد.
سوزش یا درد: برخی افراد ممکن است احساس سوزش یا درد در ناحیه‌های مبتلا شده داشته باشند.
ریزش مو: اگرچه پسوریازیس به خودی خود باعث ریزش مو نمی‌شود، اما خارش شدید، استفاده از درمان‌های نامناسب یا استرس ناشی از بیماری می‌تواند منجر به ریزش موی موقت شود. معمولاً پس از بهبود پوست، موها دوباره رشد می‌کنند.
ضخیم شدن پوست: در موارد شدید، پوست سر ممکن است ضخیم و سفت شود.
این علائم می‌توانند در نواحی دیگر مانند پیشانی، پشت گردن و داخل یا پشت گوش‌ها نیز گسترش یابند.
علت پسوریازیس
علت دقیق پسوریازیس ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و اختلال در سیستم ایمنی بدن در ایجاد آن نقش دارند. در این بیماری، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های پوستی حمله می‌کند و باعث رشد سریع و بیش از حد این سلول‌ها می‌شود. این رشد سریع منجر به تشکیل لکه‌های ضخیم و پوسته‌پوسته روی پوست می‌شود.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که عدم تعادل در میکروبیوم پوست (جامعه میکروارگانیسم‌های ساکن روی پوست) نیز ممکن است در ایجاد یا تشدید پسوریازیس نقش داشته باشد. به عنوان مثال، در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس، افزایش باکتری‌های خاصی مانند استرپتوکوک مشاهده شده است.
تشخیص
تشخیص پسوریازیس پوست سر معمولاً توسط پزشک یا متخصص پوست انجام می‌شود.
۱. معاینه فیزیکی:
پزشک پوست سر شما را به دقت بررسی می‌کند تا لکه‌های قرمز یا بنفش، پوسته‌های سفید یا خاکستری و سایر علائم پسوریازیس را مشاهده کند.
پزشک ممکن است اندازه، شکل و گستردگی لکه‌ها را ارزیابی کند.
۲. پرسش درباره علائم و سابقه پزشکی:
پزشک ممکن است سوالاتی درباره علائم شما بپرسد، مانند:
چه زمانی علائم را اولین بار مشاهده کردید؟
آیا خارش، سوزش یا درد دارید؟
آیا علائم شما مداوم است یا به صورت دوره‌ای ظاهر می‌شود؟
همچنین ممکن است درباره سابقه پزشکی شما و خانواده‌تان سوال کند، زیرا پسوریازیس می‌تواند ارثی باشد.
۳. بیوپسی پوست (در صورت نیاز):
در برخی موارد، پزشک ممکن است یک نمونه کوچک از پوست شما را بردارد (بیوپسی) و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند تا مطمئن شود که مشکل شما پسوریازیس است و نه بیماری دیگری مانند درماتیت سبورئیک یا اگزما.
۴. تشخیص افتراقی:
پزشک ممکن است پسوریازیس را با سایر بیماری‌های پوستی مانند شوره سر (درماتیت سبورئیک) یا اگزما مقایسه کند. پسوریازیس معمولاً باعث لکه‌های ضخیم‌تر و خشک‌تر می‌شود و ممکن است در نواحی دیگر بدن مانند آرنج یا زانو نیز دیده شود.
۵. بررسی عوامل محرک:
پزشک ممکن است از شما درباره عوامل محرک احتمالی مانند استرس، عفونت‌ها، آسیب‌های پوستی یا داروهای خاص سوال کند، زیرا این عوامل می‌توانند باعث تشدید پسوریازیس شوند.
اگر علائمی مانند لکه‌های قرمز یا بنفش، پوسته‌ریزی، خارش یا خشکی شدید پوست سر دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
درمان پسوریازیس
درمان پسوریازیس معمولاً شامل استفاده از داروهای موضعی (مانند کورتیکواستروئیدها) و داروهای سیستمیک (مانند متوترکسات) است. اخیراً، تحقیقاتی نیز در مورد استفاده از پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید) برای بهبود علائم پسوریازیس انجام شده است، اگرچه هنوز مطالعات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
درمان‌های سنتی پسوریازیس شامل دو دسته اصلی می‌شود: درمان‌های موضعی و درمان‌های سیستمیک. در اینجا به طور خلاصه به این درمان‌ها اشاره می‌کنم:
۱. درمان‌های موضعی:
این درمان‌ها مستقیماً روی پوست اعمال می‌شوند و معمولاً برای موارد خفیف تا متوسط پسوریازیس استفاده می‌شوند. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: این داروها برای کاهش التهاب و خارش استفاده می‌شوند و یکی از رایج‌ترین درمان‌های موضعی برای پسوریازیس هستند.
- آنالوگ‌های ویتامین D: مانند کلسیپوتریول، که به کاهش رشد سریع سلول‌های پوستی کمک می‌کنند.
- رتینوئیدهای موضعی: مانند تازاروتن، که برای کاهش التهاب و رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی استفاده می‌شوند.
- مرطوب‌کننده‌ها: برای کمک به حفظ رطوبت پوست و کاهش خشکی و پوسته‌پوسته شدن.
۲. درمان‌های سیستمیک:
این درمان‌ها برای موارد متوسط تا شدید پسوریازیس استفاده می‌شوند و به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
- متوترکسات: یک داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که برای کاهش التهاب و رشد سریع سلول‌های پوستی استفاده می‌شود.
- سیکلوسپورین: یک داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که برای کنترل التهاب در پسوریازیس شدید استفاده می‌شود.
- رتینوئیدهای خوراکی: مانند آسیترتین، که برای کاهش رشد سریع سلول‌های پوستی استفاده می‌شوند.
- فتوتراپی (نوردرمانی): استفاده از نور ماوراء بنفش (UV) برای کاهش التهاب و رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی. این روش معمولاً در ترکیب با داروهای حساس‌کننده به نور (مانند پسورالن) استفاده می‌شود.
۳. درمان‌های بیولوژیک:
اگرچه این درمان‌ها جزو درمان‌های سنتی محسوب نمی‌شوند، اما در سال‌های اخیر به عنوان یک گزینه درمانی برای پسوریازیس متوسط تا شدید مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این داروها معمولاً به صورت تزریقی تجویز می‌شوند و هدف آن‌ها مهار سیتوکین‌های التهابی مانند TNF-α و IL-17 است.
به طور خلاصه، درمان‌های سنتی پسوریازیس شامل استفاده از داروهای موضعی (مانند کورتیکواستروئیدها و آنالوگ‌های ویتامین D) و داروهای سیستمیک (مانند متوترکسات و سیکلوسپورین) است. این درمان‌ها با هدف کاهش التهاب، کنترل رشد سریع سلول‌های پوستی و بهبود علائم پوستی استفاده می‌شوند.
پاتوفیزیولوژی
پاتوفیزیولوژی پسوریازیس شامل چندین عامل کلیدی است که به اختلال در سیستم ایمنی و رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی مرتبط می‌شود. در اینجا به طور خلاصه به این عوامل اشاره می‌کنم:
اختلال در سیستم ایمنی: پسوریازیس یک بیماری خودایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم پوست حمله می‌کند. این حمله باعث ایجاد التهاب و افزایش سرعت تکثیر سلول‌های پوستی می‌شود.
رشد غیرطبیعی کراتینوسیت‌ها: کراتینوسیت‌ها سلول‌های اصلی اپیدرم (لایه بیرونی پوست) هستند. در پسوریازیس، این سلول‌ها به سرعت و بیش از حد طبیعی تکثیر می‌شوند. این رشد سریع منجر به تشکیل پلاک‌های ضخیم و پوسته‌پوسته روی پوست می‌شود.
نقش سلول‌های T و دندریتیک: سلول‌های T (نوعی از گلبول‌های سفید خون) و سلول‌های دندریتیک (سلول‌های ارائه‌دهنده آنتی‌ژن) در ایجاد التهاب و پاسخ ایمنی در پسوریازیس نقش مهمی دارند. این سلول‌ها با ترشح سیتوکین‌های التهابی مانند TNF-α، IL-6 و IL-17 باعث تشدید التهاب و رشد غیرطبیعی سلول‌های پوستی می‌شوند.
دسبیوز میکروبیوم پوست: عدم تعادل در میکروبیوم پوست (جامعه میکروارگانیسم‌های ساکن روی پوست) نیز در پاتوفیزیولوژی پسوریازیس نقش دارد. در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس، کاهش تنوع میکروبی و افزایش باکتری‌های خاصی مانند استرپتوکوک مشاهده شده است. این دسبیوز ممکن است باعث تشدید التهاب و اختلال در عملکرد سد پوستی شود.
عوامل ژنتیکی: پسوریازیس دارای یک جزء ژنتیکی قوی است. افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.
تفاوت میکروبیوم پوست سالم با پوست مبتلا به پسوریازیس
میکروبیوم پوست افراد مبتلا به پسوریازیس با میکروبیوم پوست افراد سالم تفاوت‌های قابل توجهی دارد. این تفاوت‌ها شامل تغییر در تنوع و ترکیب میکروارگانیسم‌های ساکن روی پوست است. در اینجا به طور خلاصه به این تفاوت‌ها اشاره می‌کنم:
۱. کاهش تنوع میکروبی:
در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس، تنوع میکروبی کاهش می‌یابد. این به معنای کاهش تعداد گونه‌های مختلف باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها است که به طور طبیعی روی پوست زندگی می‌کنند. کاهش تنوع میکروبی می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد سد پوستی و افزایش حساسیت به التهاب شود.
۲. افزایش باکتری‌های خاص:
در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس، افزایش قابل توجهی در جمعیت برخی باکتری‌ها مشاهده می‌شود. به عنوان مثال:
استرپتوکوک: این باکتری در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس بیشتر دیده می‌شود و ممکن است در ایجاد التهاب و تشدید علائم بیماری نقش داشته باشد.
استافیلوکوک: برخی گونه‌های استافیلوکوک نیز ممکن است در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس افزایش یابند.
۳. کاهش باکتری‌های مفید:
در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس، جمعیت برخی باکتری‌های مفید که به حفظ تعادل میکروبیوم پوست کمک می‌کنند، کاهش می‌یابد. به عنوان مثال:
پروپیونی‌باکتریوم: این باکتری که معمولاً در پوست سالم وجود دارد، در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس کاهش می‌یابد. پروپیونی‌باکتریوم به حفظ سلامت پوست و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر کمک می‌کند.
۴. تغییر در تعادل میکروبی:
در پوست افراد مبتلا به پسوریازیس، تعادل بین باکتری‌های مفید و مضر به هم می‌خورد. این عدم تعادل می‌تواند منجر به افزایش التهاب و اختلال در عملکرد سد پوستی شود.
۵. نقش قارچ‌ها:
تغییر در جمعیت قارچ‌های پوستی (مانند مالاسزیا) نیز ممکن است در پسوریازیس نقش داشته باشد.
به طور خلاصه، میکروبیوم پوست افراد مبتلا به پسوریازیس با کاهش تنوع میکروبی، افزایش برخی باکتری‌های مضر (مانند استرپتوکوک) و کاهش باکتری‌های مفید (مانند پروپیونی‌باکتریوم) همراه است. این تغییرات می‌توانند منجر به التهاب و تشدید علائم بیماری شوند.
تشخیص پسوریازیس از درماتیت سبورئیک
درموسکوپی (Dermoscopy) به عنوان یک ابزار غیرتهاجمی و مؤثر در تشخیص افتراقی پسوریازیس پوست سر (scalp psoriasis) و درماتیت سبورئیک (seborrheic dermatitis) عمل می‌کند. این روش با آشکار کردن الگوهای عروقی و پوسته‌ریزی خاص، به اسکالپ تراپیست ها کمک می‌کند تا این دو بیماری را که اغلب علائم بالینی مشابهی دارند، از یکدیگر تفکیک کنند. در اینجا به طور خلاصه به نقش درموسکوپی در تشخیص این دو بیماری اشاره می‌کنم:
۱. درماتیت سبورئیک (Seborrheic Dermatitis):
- پس‌زمینه زرد: در درموسکوپی، پس‌زمینه زرد رنگ به دلیل فعالیت غدد سباسه (چربی) مشاهده می‌شود.
- پوسته‌های چرب و زرد: پوسته‌های ریز و چرب به رنگ زرد در سطح پوست دیده می‌شوند.
- الگوهای عروقی: عروق شاخه‌ای (arborizing vessels) و عروق نقطه‌ای (dotted vessels) روی یک پس‌زمینه اریتماتو (قرمز) مشاهده می‌شوند.
- ساختارهای حلقه‌ای زرد: ساختارهای حلقه‌ای زرد رنگ در اطراف فولیکول‌های مو دیده می‌شوند.
۲. پسوریازیس پوست سر (Scalp Psoriasis):
- پس‌زمینه قرمز: در درموسکوپی، پس‌زمینه قرمز رنگ نشان‌دهنده التهاب شدید است.
- پوسته‌های ضخیم و سفید یا نقره ای: پوسته‌های ضخیم و سفید یا نقرهای روی پوست مشاهده می‌شوند.
- الگوهای عروقی: عروق نقطه‌ای (dotted vessels) به طور منظم در سطح ضایعه توزیع شده‌اند و ظاهر "نقاط قرمز" ایجاد می‌کنند.
- علامت آسپیتز (Auspitz sign): با برداشتن پوسته‌ها، خونریزی نقطه‌ای به صورت نقاط یا گلبول‌های قرمز زیر درموسکوپی مشاهده می‌شود.
۳. سِبو پسوریازیس (Sebopsoriasis):
- این حالت ترکیبی از ویژگی‌های درماتیت سبورئیک و پسوریازیس است. ممکن است پس‌زمینه زرد و پوسته‌های چرب مشابه درماتیت سبورئیک را نشان دهد، اما همچنین پس‌زمینه قرمز و عروق نقطه‌ای مشابه پسوریازیس نیز دیده می‌شود.
۴. یافته‌های تریکوسکوپی (Trichoscopy):
- در پسوریازیس، عروق قرمز غیرمعمول، نقاط و گلبول‌های قرمز، عروق حلقه‌ای (signet ring vessels) و موهای پنهان (hidden hairs) مشاهده می‌شوند.
- در درماتیت سبورئیک، عروق پیچ‌خورده و حلقه‌ای (comma vessels) بیشتر دیده می‌شوند.
به طور خلاصه، درموسکوپی با آشکار کردن الگوهای خاص پوسته‌ریزی و عروقی، به اسکالپ تراپیست ها کمک می‌کند تا پسوریازیس پوست سر و درماتیت سبورئیک را از یکدیگر تفکیک کنند. این روش نه تنها دقت تشخیصی را افزایش می‌دهد، بلکه به عنوان یک ابزار آموزشی عمل می‌کند و به بهبود پیگیری درمان و مدیریت بلندمدت این بیماری‌ها کمک می‌کند.